• प्राडा भगवान कोइराला

स्वास्थ्य क्षेत्रलाई कसरी सुधार गर्न सकिन्छ भनेर विज्ञहरुको भेला पारी सुझाव लिने कार्यको थालनी गर्नु भएकोमा माननीय मन्त्री ज्यूलाई बधाई छ । यस्ता सामुहिक भेलाबाट निस्कर्ष निस्कने सम्भावना त कमै हुन्छ तर विषय प्रवेश हुन्छ । इस्युहरु थाह हुन्छ । त्यसैले यो सकारात्मक कार्य हो ।

अब म छोटकरीमा भन्छु,

माननीय मन्त्री ज्यू दैनिकीमा वित्यो भने भने कुनै नयाँ नीति निर्माण र कार्यान्वयनको काम हुन सक्दो रहेनछ । त्यसकारण दिनमा एक दुई घण्टा वा हप्तामा एक दुई दिन वा केही घण्टा आफ्ना नियमित काम वा दैनिकी छाडेर यस्तै सोच विचारको काम गर्नै पर्छ । यसो नगर्ने हो भने त कुनै दीर्घकालिन योजना बन्नै सक्दैन । नत्र तपाईँलाई मन्त्रालयबाट निस्कने बेलासम्म फुर्सद नै हुन्न, सधै घेराबन्दीमै पर्नुहुन्छ । ‘नेभर ह्याव थिंक अबउट प्लान, पोलिसी, स्ट्राटेजिज ।’

यो कुरा मेरो जीवनमा काम लागेको थियो । त्यसैले सेयर गरेको मात्र ।

……………………………………………………………………….

तीनवटा तहमा कुरा गर्नुपर्ला आज  ।  म धेरै ‘डिटेल’मा भन्न चाहन्न ।
पहिलो  कुरा हामीहरुले नीतिगत तहमा छलफल धेरै चलायौँ तर त्यसलाई ‘रिभ्यु’, ‘रिभिजिट’ गर्नुपर्ने छ र त्यो नीतिलाई कसरी लागू गर्ने भन्नेमा पनि छलफल गर्नुपर्ने हुन्छ ।

दोस्रो  ‘हेल्थ केयर सिस्टम’ । हाम्रो ‘हेल्थ केयर सिस्टम’ भित्रको ‘डेलिभरी’लाई चाही कसरी बढाउने भन्नेमा पनि बहस चलाउन सकिन्छ र यो अबको आवश्यकता हो भन्ने पनि लाग्छ ।

तेस्रो भनेको अन्तरसम्वन्ध । ‘हेल्थ प्रोफेसन’का धेरै साथीहरु यहाँ हुनुहुन्छ । चिकित्सा शिक्षा आयोगका साथीहरुलाई पनि देखेको छु । यो विषयमा पनि छुट्टै र विशेष रुपमा बहस चलाउनु पर्छ ।

माननीय मन्त्रीज्यू आयोगको सहअध्यक्ष भएको नाताले र स्वास्थ्य क्षेत्रको धेरै समस्या यसैको वरिपरि जेलिएको हुनाले यसलाई तत्काल सम्वोधन गर्न जरुरी छ । त्यसका लागि पनि केही सुझाव राख्न चाहन्छु ।

माननीय मन्त्री ज्यू त्यसका लागि तत्कालै बैठक राख्नुहोस् । त्यो बैठकमा तपाँई, अर्थ मन्त्री, शिक्षा मन्त्री र अझ भए आयोगको अध्यक्ष अर्थात प्रधानमन्त्री ज्यू समेत बसेर निर्णय लिनुहोस ।

यस भित्र बहुँत महत्वपूर्ण समसामयिक बर्तमान र वितिसकेका कुराहरु छन् । अहिले नै त्यसलाई सम्वोधन गरिएन भने यो सालको मेडिकल कलेजको भर्ना र हजारौँ एमबीबीएसका विद्यार्थीहरुको भविस्य अन्योलमा पर्ने, सयौँ विशेषज्ञको भविस्य अफ्टेरोमा पर्ने अवस्था छ ।

मैले फेरी पनि भने अहिले तत्काल उच्चस्तरीय मिटिङ गरी हाउ डु वी एड्रेस भन्नै पर्छ । यो च्याप्टरमा छिर्नुपर्ने अत्यन्त जरुरी छ ।

अर्को कुरा, पीजीको शुल्कलाई कसरी निशुल्क गर्ने ? एकेडेमिजहरुको समायोजन कसरी गर्ने ? ऐन ल्याउने कि नल्याउने ? बर्दिबास र बुटवल जस्ता उट्पटाङ र फुत्रुक्क आएका विश्वविद्यालयहरु के गर्ने लगायतका गम्भीर विषय छन् । माननीय मन्त्री ज्यू यो राष्ट्रको सम्पत्तीको कुरा पनि हो । यसलाई सजिलै यताउता गरिदिनु हुँदैन । बैठक बसेर यसमा उपयुक्त निर्णय लिनुपर्छ ।

…………………………………………………………

अब अलिकति ‘क्युरेटिभ’ को कुरा गर्छु,

नीतिगत तहमा म छोटकरीमा यो मात्रै भन्छु, यो देशमा सबैभन्दा धेरै मान्छे के कारणले मर्छन ? त्यसलाई घटाउन के गर्नुपर्छ ? त्यसको उत्तर दिनका लागि हामीसंग जनस्वास्थ्य विज्ञहरु पनि हुनुहुन्छ । त्यसका लागि चार पाँचवटा फर्मुला पनि छ । म भन्छु त्यसमा गम्भीरतापूर्वक लागौँ ।
गर्न सकिने कुरा छ । एउटा एनटीटीको हिसावले हेर्ने हो भने हाईपोटेन्सन सबभन्दा ठूलो समस्या हो । एक चौथाई जनता त्यसबाट पिडीत छन् । त्यसलाई घटाउने हो र सकिन्छ पनि ।

त्यसका लागि स्वास्थ्य संस्था सुधार गर्नुपर्छ । एउटा उदाहरण यहाँ प्रस्तुत गर्न चाहेँ । स्वास्थ्य मन्त्रालय स्वास्थ्य सेवा विभागले धेरै अघि नै एउटा योजना ल्याएको थियो, जिल्ला अस्पताल ५० देखि १०० बेड पुरयाउने , पाँच जना विशेषज्ञ राख्ने, एनेस्थेसिया राख्ने, बालरोग विशेषज्ञ राख्ने, सर्जरी, अर्थोपेडिक, गाईनो अव्स राख्ने भनेर ।

त्यो आज आएर अन्तराष्ट्रिय हिसावले एनएसओपी (नेशनल सर्जरी ओप्टेटिप्स एन स्थिजिया प्लान) भनेर डिमान्ड भएको छ । त्यो शव्दावलीमा खासै ठूलो कुरा छैन तर जबसम्म द्धितिय तहको अस्पतालमा यी सेवा उपलव्ध गराउँदैनौँ हाम्रो जनताको घरदैलोमा सेवा पुग्दैन ।

यो महत्वपूर्ण एजेण्डा हो र यसमा प्रवेश गर्न मन्त्रालय जरुरी हुन्छ । खासगरी दितिय तहको अस्पतालमा यी सेवा कसरी पुरयाउन सकिन्छ भनेर छलफल गर्नु पर्छ ।

अर्कोकुरा, सरकारले चाहेमा यसैबर्षबाट शुरु गर्न सक्ने काम छ । बच्चाको ‘क्युरेवल कन्डिसन’लाई यसैबर्ष देखि कम गर्ने काम गरौँ । जसरी मुटुलाई निशुल्क गरयौँ त्यसैगरी क्युरेवल क्यान्सरमा पनि लगानी गर्न सक्छौँ । सिकल सेलको त यो बर्ष बजेट समेत परिसकेको छ जस्तो लाग्छ । यसो गरयो भने केही सकारात्मक कार्यको थालनी पनि हुन्छ ।

…………………………………………………………………

म मेडिकल काउन्सिललाई प्रतिनिधित्व गरेको हुनाले पनि भन्नै पर्छ, यो ‘हेल्थ प्रोफेसनल’को ‘हेल्थ केयर डेलिभरी’संग जोडिएको कुरा हो । चिकित्सा शिक्षा आयोग अलि बढी सक्रिय भई दिए काउन्सिल इथिकल प्राक्टिस र स्टाण्डर्डमा तय गर्न फोकस हुनेथियो ।

हामीकहाँ दुई तीनवटा ठूला समस्या छन् ।

एउटा, ऐनमा अफ्टेरो छ । यो कुरा मन्त्री ज्यूले बुझ्न पर्ने हुन्छ । ऐन संसोधन गर्नुपर्नै छ । काउन्सिलको हालको ऐनले हामीले चाहेको नतिजा आउन सक्दैन । सिस्टमलाई अंकुस लगाउने, सिस्टमलाई करेक्सन गर्ने व्यवस्था नभईकन यो हुन सक्दैन । स्वास्थ्य मन्त्रालयमा त्यो युनिट पनि छ । त्यसैले त्यसलाई अलि एक्टिभ बनाउँ मन्त्रालय र काउन्सिल मिलेर कााम अघि बढाँउ ।

……………………………………………………………………….

अन्तमा, अस्पतालको सेवा महंगो किन भईरहेको छ ? भन्ने प्रश्न उठिरहेको छ । मलाई यो छलफललाई तितो बनाउने मन थिएन तर यहाँ निर भन्नै पर्ने बाध्यता छ । माननीय मन्त्री ज्यू, अस्पतालको सेवा महंगो हुने कारण र गुणस्तर कमसल हुने कारण चाही अस्वस्थ रिफरल हो ।

रिफरल फिको आधारमा विरामी एता र उता किन बेच गर्नेै प्रचलनले नै हो । यसलाई हामीसबैले लाज नमानी कुरा उठाँउ र बन्द गर्न सबैले सहयोग गरौँ ।

#  गत बिहीबार स्वास्थ्य मन्त्रालयले आयोजना गरेको स्वास्थ्य विज्ञ परामर्श बैठकमा प्राडा कोइरालाले राखेको धारणाको सम्पादित अंश