• रामप्रसाद न्यौपाने

काठमाडौँ, १२ चैत । अनाधिकृत रुपमा नेपाल भित्र्याइएको भन्दै हवाई यात्रुसंग जफथ गरिएका मापदण्ड विपरितका सूर्तिजन्य पदार्थ त्रिभुवन अन्तराष्ट्रिय विमानस्थल भन्सार कार्यालयले नै कानून विपरित विक्री गर्ने तयारी गरेको छ । भन्सार कार्यालयले जफथ गरिएका भनिएका विभिन्न सूर्तिजन्य पदार्थलाई न्यूनतम मूल्य १६ लाख ३४ हजार ४०० रुपैयाँ कायम गरी डाँक बढाबढ पद्धतीबाट लिलाम बिक्री गर्ने सूचना निकालेको छ ।

सूर्तिजन्य पदार्थ नियन्त्रण तथा नियमन गर्न बनेको ऐन २०६८ को दफा ९ को उपदफा (३) अनुसार ती सूर्तिजन्य पदार्थ विक्री वितरण गर्न मिल्दैन । उपदफा ३ मा आयातकर्ताले उपदफा १ बमोजिमको मापदण्ड पुरा नभएको सूर्तिजन्य पदार्थ आयात गर्न पाउने छैन भनिएको छ । र उपदफा १ मा सूर्तिजन्य पदार्थको प्याकेटमा राख्नुपर्ने चेतावनीमुलक स्वास्थ्य सन्देश तोकिएको साइजमा नेपाली भाषामा प्रष्टसंग अंकित गर्नुपर्ने उल्लेख छ ।

सो ऐनको दफा ९ (१)ले सूर्तिजन्य पदार्थको प्याकेटको कुलमध्ये ७५ प्रतिशत भागमो चेतावनीमुलक चित्र हुनुपर्ने भनिएको छ । सोही ऐनको दफा ९ (२) चेतावनीमुलक सन्देश तथा संकेत चिन्ह समय समयमा थप गर्न सक्नेछ भनिएको छ ।

सोही अनुसार सरकारले २०७१ सालमा नै सूर्तिजन्य पदार्थको बट्टा, प्याकेट, रयापर्स, पेटी, तथा पार्सल, प्याकेजिङमा चेतावनीमुलक सन्देश र चित्र छाप्ने तथा अंकित गर्ने निर्देशिका ल्याएको छ र त्यसले सूर्तिजन्य पदार्थको प्याकेटमा ९० प्रतिशत भागमा चेतावनीमुलक चित्रअंकित सन्देश हुनु पर्ने उल्लेख गरेको छ । सो अनुसार नभएको सूर्तिजन्य पदार्थ अवैध भनेको छ ।

सूर्तिजन्य पदार्थ नियन्त्रण तथा नियमन गर्न बनेको ऐन २०६८ को  दफा २१ ले त्यस्ता मापदण्ड विपरितका सूर्तिजन्य पदार्थ नष्ट गर्नुपर्ने उल्लेख छ । तर भन्सार विभागले मापदण्ड विपरितका ती सूर्तिजन्य पदार्थहरु डाक बढाबढमा लिलाम विक्री गर्ने सूचना निकालेको छ ।

सूर्तिजन्य पदार्थ नियन्त्रण सम्वन्धी कानुन निर्माणमा सक्रिय स्वास्थ्य मन्त्रालयका सहसचिव बद्रीबहादुर खड्का जफत गरिएका मापदण्ड विपरितका सूर्तिजन्य पदार्थ विक्री वितरण गर्न नमिल्ने बताउँछन् ।

‘कानूनी रुपमा पनि सरकारले मापदण्ड विपरितका जफत गरिएका सूर्तिजन्य पदार्थ विक्री गर्न मिल्दैन । यो त सिधै नष्ट गर्नुपर्छ । केही लाख रुपैयाँको लोभमा राज्यलाई आफैले बनाएको कानूनको उल्लंघन सुहाउँदैन र हुँदैन पनि ,’ उनले भने ।

सूर्तिजन्य पदार्थ नियन्त्रण सम्वन्धी अभियानमा सक्रिय संस्था एक्सन नेपालका अध्यक्ष आनन्दबहादुर चन्द सूर्ति नियन्त्रण सम्वन्धी ऐनको दफा ९ (१) र (३)को व्यवस्था विरुद्ध हुने गरी र सोही ऐनको दफा २१ विपरित हुने गरी सरकार आफैले कानूनको खिल्ली उडाउन लागेको बताए । ‘खासमा सूर्तिजन्य पदार्थको आयात गर्न पनि कानूनले स्पष्ट व्यवस्था गरेको छ । त्यस विपरित ल्याइएका सूर्तिजन्य पदार्थ स्वत मापदण्ड विपरित हुन्छ । र त्यो जफत गरिएका सामान नष्ट गर्नुपर्छ । तर यहाँ लिलाममा राखेर सरकारले जनस्वास्थ्य प्रतिको अज्ञानता मात्रै होईन कानुनको समेत उल्लंघन गरेको छ । यसलाई तत्काल सच्याउनुपर्छ,’ उनले भने ।

भन्सार विभागले जारी गरेको सूचनामा विभिन्न मितिमा बरामद गरिएका सुर्तीजन्य पदार्थ ( प्लास्टिक, कागज, झोला, बोरा जस्ता प्याकिङ सामग्री सहितको) ६२०२ केजीलाई प्रति केसी २५० रुपैयाँको दरले १५ लाख ५० हजार ५ सय रुपैयाँ न्यूनतम मूल्य तोकेको छ ।

यस्तै गुल एक सय डिब्बा, कथ्था १ बोरा, झारखण्ड छाप तमाखु ५ केजी, रजनी गन्धा २ बोरा, व्ल्याक चुरोट ७८ डण्डाको लिलाम गर्न सूचना निकालेको हो ।

सोही सूचनामा विदेशबाट नियम विपरित ल्याएका विभिन्न ब्राण्डका ८४१ बोतल मदिराको समेत लिलाम विक्री हुन लागेको सूचना निकालेको छ ।